Pwy sy'n gweithio yn CAMHS?
Gwybodaeth i bobl ifanc 11-18 oed ynglŷn â phwy sy’n gweithio yn CAMHS a sut gallai staff eich cefnogi.
Cyfarfod staff CAMHS
Efallai y byddwch chi’n cwrdd â llawer o wahanol weithwyr proffesiynol wrth gael cymorth gan Wasanaethau Iechyd Meddwl Plant a’r Glasoed (CAMHS, neu SCAMHS yng Nghymru). Mae pawb wedi’u hyfforddi i lefel uchel, a dylen nhw fod yn groesawgar ac anfeirniadol. Bydd pwy rydych chi’n cwrdd â nhw yn dibynnu ar beth rydych chi angen help ar ei gyfer, a phwy sy’n gallu eich cefnogi chi orau.
Gan fod y gweithwyr proffesiynol sy’n gweithio yn CAMHS yn cefnogi llawer o bobl ifanc, efallai y bydd yn rhaid i chi aros yn hir i weld rhai aelodau o staff.
Proses ydy gwella'n feddyliol, a fydd hynny ddim yn digwydd ar unwaith. Ond, mae CAMHS yn ceisio eich cefnogi gymaint ag y gallan nhw drwy gydol y daith.
Mae’r dudalen hon yn ymdrin â:
Yn CAMHS, mae gweithwyr proffesiynol hyfforddedig ar gael i gynnal neu oruchwylio sesiynau therapi gyda chi. Maen nhw’n eich helpu i archwilio sut rydych chi’n meddwl, yn teimlo ac yn ymddwyn, a beth all eich helpu yn y dyfodol.
Er bod gwahanol fathau o swyddi ymhlith pobl sy’n rhoi therapi i chi, efallai y byddwch chi’n clywed y term cyffredinol ‘therapydd’ yn aml.
I fod yn therapydd, gall pobl ddilyn gwahanol fathau o hyfforddiant ac addysg. Mae hyn yn golygu y bydd ganddynt deitlau ychydig yn wahanol, fel seicolegydd neu gwnselydd. Mae llawer o bethau tebyg am eu rolau, ond mae eu math cyffredinol o waith yn dod o dan ‘therapi’.
Mae therapyddion yn canolbwyntio weithiau ar ddefnyddio technegau penodol. Er enghraifft:
- Therapi gwybyddol ymddygiadol (CBT)
- Therapi ymddygiad dialectig (DBT)
- Therapïau creadigol
Dydy therapyddion ddim yn rhoi diagnosis o broblemau iechyd meddwl nac yn rhoi meddyginiaeth.
Cefais sesiynau CBT un-i-un i ddysgu technegau i’m helpu gyda phryder a hunan-barch isel.
Gall seicolegydd asesu eich iechyd meddwl a’ch helpu i archwilio eich meddyliau, eich teimladau a’ch ymddygiad. Gallan nhw roi gwahanol fathau o therapi i chi, fel therapïau siarad.
Gallech chi gwrdd â gwahanol fathau o seicolegwyr, fel seicolegwyr clinigol neu seicolegwyr galwedigaethol.
“I had an assessment with the lead psychologist. They spoke to me on my own for an hour, then with me and my mum for an hour.”
Gall seicolegydd cynorthwyol gefnogi seicolegwyr gyda phethau fel asesiadau, cymryd nodiadau a chynnal grwpiau cymorth. Efallai y bydd yn arwain sesiwn therapi grŵp gyda gwahanol bobl ifanc yn CAMHS.
Efallai y byddwch chi’n eu clywed yn cael eu galw’n fyfyrwyr neu’n ymchwilwyr. Fel arfer, maen nhw’n astudio neu’n hyfforddi i fod yn fath o seicolegydd.
Hyd yn oed os ydych chi’n cael cynnig therapi grŵp ac efallai nad ydych chi’n meddwl y byddech chi’n hoffi hynny, gwnewch eich gorau i wneud hynny oherwydd mae’n ddefnyddiol iawn. Mae’n eithaf brawychus i ddechrau, ond roeddwn i’n edrych ymlaen ato yn y pen draw oherwydd fe wnes i ffrindiau.
Mae seicotherapydd wedi’i hyfforddi mewn maes iechyd meddwl o’r enw seicotherapi.
Fel seicolegwyr, gallan nhw eich helpu i wneud y canlynol:
- Ymdopi’n well â’ch emosiynau
- Deall y rhesymau pam rydych chi’n teimlo, yn meddwl ac yn ymddwyn fel rydych chi’n gwneud
Efallai y byddwch chi’n cael sesiynau gyda seicotherapydd ar eich pen eich hun, mewn grŵp, neu gyda’ch teulu neu bobl rydych chi’n byw gyda nhw.
Mae therapydd teulu yn gweithio gyda chi ac:
- Eich teulu
- Y bobl sy’n byw gyda chi
- Y bobl agosaf atoch chi, fel gwarcheidwaid neu bobl eraill sy’n gofalu amdanoch chi
Efallai y bydd yn siarad â chi fel grŵp, yn ogystal ag yn unigol mewn rhai rhannau o’r sesiwn.
Gall eich helpu chi i gyd i wneud y canlynol:
- Trafod pethau anodd y gallech fod yn mynd drwyddynt gyda’ch gilydd
- Edrych ar ffyrdd o siarad â’ch gilydd a deall eich gilydd yn well
“Dechreuais therapi teulu, ond fe wnes i roi’r gorau iddi am sawl rheswm. Doedd rhywun yn fy nheulu ddim eisiau ymgysylltu, a doeddwn i ddim yn fodlon â fy therapydd.”
Mae therapydd creadigol yn defnyddio’r celfyddydau i’ch helpu i fynegi eich meddyliau a’ch teimladau, fel:
- Cerddoriaeth
- Tynnu lluniau neu beintio
- Dawnsio
- Drama
- Chwarae gemau
Efallai y bydd hefyd yn eich annog i wneud gweithgareddau creadigol i wella eich llesiant a’ch hyder. Er enghraifft, ysgrifennu neu actio straeon gyda phobl ifanc eraill.
Efallai y byddwch chi’n eu clywed yn cael eu galw’n therapyddion celf
Mae cwnselydd wedi’i hyfforddi i wrando arnoch chi a rhoi lle diogel i chi archwilio sut rydych chi’n meddwl, yn teimlo ac yn ymddwyn. Mae hefyd yn eich helpu i ddod o hyd i ffyrdd o ymdopi â phethau anodd.
Math o therapi siarad yw cwnsela. Efallai y bydd CAMHS yn cynnig cwnsela tymor byr i helpu gyda phroblem benodol sydd gennych ar hyn o bryd. Er enghraifft, efallai y cewch sesiynau gyda chwnselydd os ydych chi wedi colli rhywun sy’n agos atoch chi’n ddiweddar.
Peidiwch â phoeni os ydych chi’n ei chael hi’n anodd cofio enwau’r rolau a beth mae pob person yn ei wneud. Gall fod llawer o orgyffwrdd rhwng swyddi. Efallai fod gan seicolegwyr a seicotherapyddion gefndir gwahanol yn eu hyfforddiant neu addysg, er enghraifft.
Efallai y byddwch chi’n cwrdd â mathau eraill o weithwyr iechyd proffesiynol yn CAMHS nad ydynt yn rhoi therapi i chi. Mae rhai o’r bobl hyn yn canolbwyntio ar bethau i’w gwneud gyda’ch iechyd corfforol, yn ogystal â rheoli diagnosis iechyd meddwl.
Nid yw eu gwaith fel arfer yn cynnwys archwilio eich meddyliau a’ch teimladau.
Meddyg meddygol sy’n arbenigo mewn iechyd meddwl yw seiciatrydd. Seiciatreg ydy’r enw ar y math yma o waith.
Gall seiciatrydd roi diagnosis i chi o broblem iechyd meddwl. Efallai y bydd yn rheoli eich triniaeth, neu efallai y bydd yn eich atgyfeirio at rywun arall. Er enghraifft, os byddwch chi’n rhoi cynnig ar CBT ond nad yw’n gweithio, efallai y byddwch chi’n siarad â’ch seiciatrydd am roi cynnig ar rywbeth gwahanol.
Gall nhw roi cyngor i chi ar ba driniaethau i roi cynnig arnyn nhw, fel mathau o feddyginiaeth. Gall hefyd roi meddyginiaeth i chi. I gael rhagor o wybodaeth am feddyginiaeth, ewch i wefan YoungMinds.
Efallai y byddwch chi’n eu clywed yn cael eu galw’n feddygon ymgynghorol neu seiciatryddion ymgynghorol.
Mae therapydd iaith a lleferydd yn helpu gyda’ch sgiliau cyfathrebu a siarad, neu gyda bwyta, yfed a llyncu.
Ar ôl eich apwyntiad cyntaf gyda nhw, dylen nhw greu cynllun i’ch helpu chi a phobl eraill yn eich bywyd, fel athrawon neu’r bobl rydych chi’n byw gyda nhw.
Mae nyrs yn CAMHS wedi’i hyfforddi mewn iechyd meddwl a iechyd corfforol. Gall fonitro eich iechyd corfforol a meddyliol a chynnal archwiliadau iechyd corfforol. Gall roi meddyginiaeth i chi megis pigiad neu dabled, ond nid nyrs sy’n rhoi presgripsiwn o’r feddyginiaeth.
Mae’n gweithio mewn ysbyty fel arfer, ond efallai y byddwch yn cwrdd â nhw yn rhywle arall, fel gartref neu yn CAMHS.
Efallai y byddwch chi’n eu clywed yn cael eu galw’n:
- Nyrsys seiciatrig cymunedol (CPN)
- Nyrsys seiciatrig
- Nyrsys iechyd meddwl
Mae tîm argyfwng yn cynnwys gweithwyr proffesiynol sy’n gallu eich cefnogi chi os oes angen help brys arnoch chi ar gyfer eich iechyd meddwl y tu allan i’r ysbyty. Efallai y bydd yn ymweld â chi gartref, yn yr ysgol neu yn eich meddygfa. Gallai cymorth brys olygu eich bod yn:
- Teimlo eich bod yn cael eich llethu gan eich iechyd meddwl
- Teimlo eich bod eisiau brifo eich hun
- Yn meddwl am ladd eich hun
Dylai’r person sy’n gyfrifol am eich gofal yn CAMHS fod wedi dweud wrthych sut i gysylltu â’r tîm argyfwng. Os nad ydy’r person wedi gwneud hyn, mae’n syniad da gofyn am hyn pan fyddwch chi’n teimlo’n dda. Os nad yw eu manylion cyswllt gennych, dylech chi allu dod o hyd i rif ffôn ar wefan eich CAMHS lleol.
Efallai y byddwch yn ei glywed yn cael ei alw’n dîm datrys argyfwng a thriniaeth yn y cartref (CRHT neu CRHTT). Neu efallai y gwelwch fod eich gwasanaeth lleol yn cael ei alw’n rhywbeth gwahanol.
Cofiwch: mewn argyfwng, gallwch ffonio 999 a gofyn am ambiwlans, neu fynd i'r Adran Damweiniau ac Achosion Brys yn eich ysbyty agosaf.
“Ar ôl ceisio lladd fy hun, cefais fy ngweld gan y tîm argyfwng, a oedd wedyn yn ymweld â mi yn yr ysgol. Roedd hyn ym mis Ionawr 2020. Ym mis Mawrth 2020, cefais fy apwyntiad therapi cyntaf i fy helpu i ymdopi â gorbryder ac iselder.”
Nid yw rhai pobl sy’n gweithio gyda CAMHS neu gyda CAMHS yn weithwyr iechyd proffesiynol. Yn hytrach na chefnogi eich lles meddyliol a chorfforol, maen nhw’n gofalu am fanylion eich gofal. Mae’r bobl hyn yn gyfrifol am bethau fel:
- Rheoli neu drefnu eich amserlen gofal a thriniaeth
- Gwneud yn siŵr eich bod yn cael y cymorth sydd ei angen arnoch
- Eich helpu i gynllunio ar gyfer gadael CAMHS
Mae gweithiwr cymdeithasol wedi’i hyfforddi i roi cymorth ychwanegol i chi a’r bobl sy’n gofalu amdanoch chi, fel eich teulu neu warcheidwaid. Rhan fawr o’u gwaith yw helpu i’ch cadw chi’n ddiogel.
Mae gwahanol fathau o weithwyr cymdeithasol:
- Efallai y bydd rhai yn helpu os ydych chi mewn gofal neu mewn perygl o gael eich cam-drin
- Mae rhai wedi cael eu hyfforddi i gefnogi pobl ifanc sydd â phroblemau iechyd meddwl
- Efallai y bydd rhai’n gweithio gyda chi, a’r bobl rydych chi’n byw gyda nhw, os ydych chi’n mynd drwy rywbeth anodd yn eich bywyd cartref
Cydlynydd gofal ddylai fod y prif bwynt cyswllt os ydych chi’n cael triniaeth a chefnogaeth gan CAMHS. Dylai gadw mewn cysylltiad agos â chi ac ateb unrhyw gwestiynau sydd gennych.
Efallai mai eich cydlynydd gofal yn CAMHS fydd yr un person rydych chi wedi cwrdd ag ef/hi mewn rolau eraill, fel:
Yng Nghymru, efallai y byddwch chi hefyd yn eu clywed yn cael eu galw’n gydlynydd cynllun gofal a thriniaeth.
Os ydych chi’n byw yn Lloegr a’ch bod yn gadael CAMHS, dylai eich cydlynydd gofal allu ateb eich cwestiynau am adael CAMHS a symud o bosibl i Wasanaethau Iechyd Meddwl i Oedolion (AMHS). Os ydych chi’n byw yng Nghymru, mae yna rôl ar wahân ar gyfer hyn, a elwir yn weithiwr pontio.
I gael rhagor o wybodaeth, edrychwch ar ein tudalen ar adael CAMHS.
Os ydych chi’n byw yng Nghymru ac yn gadael CAMHS i symud ymlaen i Wasanaethau Iechyd Meddwl i Oedolion (AMHS), dylech fod â gweithiwr pontio.
Mae gweithiwr pontio yn rheoli ac yn cefnogi’r broses o symud i AMHS. Dylai hyn gynnwys eich helpu i lunio ‘Pasbort Pontio Pobl Ifanc’.
Chwiliwch am enghraifft o dempled pasbort a darllenwch fwy o wybodaeth am rannu eich profiadau mewn Pasbort Pontio.
Efallai mai gweinyddwr neu dderbynnydd yw’r person cyntaf y byddwch yn siarad â nhw dros y ffôn neu’n cwrdd â nhw yn CAMHS. Gallant eich helpu gyda phethau ymarferol megis:
- Trefnu neu newid eich apwyntiadau
- Holi am amseroedd aros
- Anfon neges at y sawl sy’n rheoli eich gofal
Dylent hefyd eich helpu gydag unrhyw gwestiynau sydd gennych, neu eich rhoi mewn cysylltiad â rhywun yn y gwasanaeth a all eich helpu.
Efallai eich bod chi’n teimlo na ddylech chi fod yno mewn gwirionedd... Ond maen nhw yno i’ch helpu chi ac i’ch galluogi chi i adael gan deimlo eich bod yn cael eich cefnogi’n well i fynd i’r afael â’r dyfodol.
Efallai y byddwch chi’n cwrdd â phobl yn CAMHS nad ydyn ni wedi sôn amdanyn nhw yma, neu mae eu rolau ychydig yn wahanol i’r hyn rydyn ni wedi’i ddisgrifio.
Yn dibynnu ar y rheswm pam rydych chi’n cael cymorth, efallai y byddwch chi hefyd yn gweithio gyda staff mwy arbenigol. Er enghraifft, os ydych chi yn CAMHS oherwydd problemau bwyta neu oherwydd eich perthynas â bwyd, efallai y byddwch chi hefyd yn gweld dietegydd. Maen nhw’n rhoi cyngor ar fwyd a deiet.
Os nad ydych chi’n siŵr beth mae aelodau o staff yn ei wneud neu sut gallan nhw eich helpu chi, mae’n iawn gofyn iddyn nhw. Gallwch bob amser siarad ag oedolion dibynadwy eraill i’ch helpu i ddeall pwy sy’n gwneud beth.
Child and Adolescent Mental Health Services (CAMHS)
These are services that support young people with their mental health.
You might see them called different names sometimes, but they offer the same type of services for young people:
- In Wales, they're called Specialist Child and Adolescent Mental Health Services (SCAMHS)
- In England or Wales, you might also hear them called Children and Young People’s Mental Health Services (CYPMHS)
Find out more in our CAMHS information hub.
Therapy
This is treatment that aims to help improve your mental health and wellbeing. There are lots of different types of therapies. Here are some commons ones you might have heard of:
- talking therapies
- creative therapies
- ecotherapy (being in or around nature)
- medication (also called drug therapy).
Counsellor
Counsellors listen to you and give you a safe space to explore how you’re thinking, feeling and behaving. They also help you find ways to cope with things.
Visit our full treatment and support glossaryCognitive behavioural therapy (CBT)
This is a type of talking therapy with a trained therapist. It can help you look at your thinking patterns and behaviour, to help you find new ways of coping.
CBT may be face-to-face, over the phone or over video call.
Dialectical behaviour therapy (DBT)
This is a type of talking therapy. The aim is to help you:
- understand and accept difficult feelings
- challenge negative coping strategies
- learn new ways to manage your feelings.
You might take part in DBT by yourself, or in a group.
Visit our full treatment and support glossaryCreative therapies
This means using arts (music, drawing, painting, dancing, drama) or playing games to express your thoughts and feelings.
It can also mean doing creative activities to improve your wellbeing and confidence. For example, writing or acting out stories with other young people.
You might take part in creative therapies in a group, or by yourself.
Visit our full treatment and support glossaryTalking therapies
These involve talking with a professional about your thoughts, feelings and behaviour. There are many types of talking therapies, such as counselling or cognitive behavioural therapy (CBT). You usually take part for an agreed length of time and number of sessions.
Visit our full treatment and support glossaryGroup therapy
This means being part of a group of young people who attend therapy sessions together. It can be helpful as some problems are better understood with other people. For example, anger, self-esteem or anxiety.
Group therapy is led by a psychologist or therapist. It often combines different types of therapy, like talking therapy or creative therapy.
You might attend group therapy as your main therapy. Or you might have treatment and support on your own as well.
Visit our full treatment and support glossaryCounselling
This is a type of talking therapy with a trained counsellor. Counselling can help you:
- talk through a problem or situation that is negatively affecting your mental health
- recognise how it affects you
- work out positive coping strategies or ways to make the situation better.
It may be face-to-face, over the phone or over video call.
Visit our full treatment and support glossaryReferral
This is a request to a service asking them to review:
- how you’re feeling
- what support you need.
The referral helps explain to the new service why they should see you, and what the best way to help you might be.
Sometimes referrals can be made by yourself, a family member or social worker. But they’re often made by your doctor as they understand your medical history.
Visit our full treatment and support glossaryAdult Mental Health Services (AMHS)
These are NHS services that support adults with mental health problems.
Visit our full treatment and support glossaryPsychologist
Psychologists help you to explore how you’re thinking, feeling and behaving. There are different types of psychologists, like clinical psychologists or occupational psychologists.
Visit our full treatment and support glossaryCafodd yr wybodaeth hon ei chyhoeddi ym mis Rhagfyr 2022. Byddwn yn ei diwygio yn 2025.
Mae cyfeiriadau ar gael ar gais. Os hoffech chi atgynhyrchu unrhyw ran o’r wybodaeth hon, gweler ein tudalen ar ganiatadau a thrwyddedau.
