Trawma

Mae'r adran hon yn egluro beth yw trawma a sut mae'n effeithio ar eich iechyd meddwl, a hefyd sut y gallwch eich helpu'ch hun, pa driniaethau sydd ar gael a sut i oresgyn rhwystrau er mwyn cael y cymorth priodol. Mae hefyd yn cynnwys cyngor i bobl sydd am helpu rhywun sydd wedi profi trawma.

Mae'r dudalen hon hefyd ar gael yn Gymraeg. This link will take you to a Welsh translation of this page.

Pa driniaethau a allai helpu?

Mae'r dudalen hon yn rhoi sylw i driniaethau sy'n gallu helpu rhywun i ddelio ag effeithiau trawma ar iechyd meddwl. Mae'n trafod:

Mae pawb yn ymateb i drawma yn ei ffordd ei hun. Bydd y driniaeth a gynigir i chi yn amrywio yn ôl y symptomau penodol sydd gennych a'r diagnosis a gawsoch (os ydych wedi cael un), ac yn ôl eich anghenion unigryw. Mae'r hyn sydd o gymorth yn amrywio rhwng y naill berson a'r llall, a gall newid dros amser. Felly byddwch yn barod i ystyried gwahanol opsiynau.

Mae Cymdeithas Trawma Seicolegol y DU (UKPTS) yn cadw rhestr o wasanaethau trawma seicolegol yn y DU. Mae rhai ohonynt o dan y GIG ac eraill yn y sector preifat. Mae rhagor o wybodaeth ar wefan UKPTS.

Therapïau siarad

Mae gwahanol fathau o therapïau siarad ar gael ond pwrpas pob un ohonynt yw rhoi cyfle i chi edrych ar deimladau a phrofiadau anodd gyda gweithiwr proffesiynol hyfforddedig.

Bydd gwahanol bobl yn cael bod gwahanol fathau o therapi yn eu helpu i ddelio â thrawma – does dim un math penodol o therapi sydd wedi'i brofi'n llwyddiannus. Mae ymchwil wedi dangos bod y berthynas rhyngoch chi a'r therapydd yn bwysig iawn, pa fath bynnag o therapi y mae'n ei gynnig.

Roedd y therapi wedi dangos fy mod i wedi dod drwyddi o ganlyniad i ddefnyddio'r ymddygiadau ymdopi hynny, yn ôl pob tebyg. Er eu bod nhw'n niweidiol, dim ond y rheini roeddwn i'n gwybod amdanyn nhw ar y pryd.

Rhai o'r mathau o therapi y mae pobl yn eu cael yn ddefnyddiol yw:

Therapïau sy'n canolbwyntio ar y corff, sy'n delio â'r ffordd y mae trawma yn effeithio ar eich corff yn ogystal â'ch meddwl. Mae gwybodaeth am rai o'r mathau hyn o driniaeth ar wefannau Cymdeithas Chiron i Seicotherapyddion Corff, Sefydliad Seicotherapi Sensorimotor a Chymdeithas Profi Somatig y DU.
Therapi dadsensiteiddio ac ailbrosesu symudiadau'r llygad (EMDR), sy'n golygu symud y llygad yn rhythmig wrth gofio digwyddiad trawmatig. Mae'n cael ei ddefnyddio amlaf i drin anhwylder straen wedi trawma (PTSD). Mae rhagor o wybodaeth ar wefan EMDR UK & Ireland.
Therapi gwybyddol ymddygiadol sy'n canolbwyntio ar drawma, sy'n fath o therapi gwybyddol ymddygiadol (CBT) sydd wedi'i addasu i drin anhwylder straen wedi trawma (PTSD). Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar ein tudalennau ar therapi gwybyddol ymddygiadol.
Therapi gwybyddol dadansoddol (CAT), sy'n edrych ar y ffordd y mae digwyddiadau a pherthnasoedd yn y gorffennol yn gallu effeithio ar eich ffordd o feddwl, teimlo a gweithredu. Mae'n cyfuno syniadau o nifer o wahanol fathau o therapi. Mae rhagor o wybodaeth ar wefan Cymdeithas Therapi Gwybyddol Dadansoddol (ACAT) .
Therapi sgemâu, sy'n helpu i ddelio ag anghenion sydd heb eu diwallu a chredoau annymunol amdanoch chi'ch hun. Gall hyn gynnwys trafod effeithiau trawma. Mae rhagor o wybodaeth ar wefan Sefydliad Therapi Sgemâu.

Mae rhagor o wybodaeth ar ein tudalennau am therapïau siarad a chwnsela yn cynnwys cynghorion am ffyrdd i gael y budd mwyaf o therapi. Hefyd gallwch ddarllen rhagor am beth i'w ddisgwyl gan therapi ar gyfer trawma ar wefan Cymdeithas Cwnsela a Seicotherapi Prydain (BACP).

Os ydych yn rhoi tystiolaeth mewn treial troseddol

Mae Gwasanaeth Erlyn y Goron (CPS) wedi cyhoeddi canllawiau ar gyfer tystion sy'n agored i niwed, sy'n cynnwys pawb sy'n rhoi tystiolaeth am dreisio neu ymosod rhywiol. Mae'n rhoi gwybod y byddai derbyn rhai mathau o therapi cyn darparu datganiad neu roi tystiolaeth yn gallu effeithio ar y tebygolrwydd o erlyn yn llwyddiannus.

Nid yw hyn yn golygu na allwch dderbyn unrhyw fath o therapi siarad, ond gallai fod yn fuddiol i chi gael gwybodaeth am hyn gan Gynghorydd Annibynnol ar Drais Rhywiol (ISVA). Mae Ymddiriedolaeth y Goroeswyr yn darparu rhestr o Gynghorwyr Annibynnol ar Drais Rhywiol ar ei gwefan. Hefyd gallwch siarad â Cymorth i Ddioddefwyr, elusen yng Nghymru a Lloegr sy'n ceisio helpu dioddefwyr a thystion troseddu o bob math.

Sut mae EMDR wedi fy helpu

Roedd yn achosi gofid i mi ond yn llai felly dros amser. Roedd y delweddau'n dod yn llai byw ac roeddwn i'n dechrau gweld yr atgof yn wahanol.

Darllenwch stori Sue

Therapïau celfyddydol a chreadigol

Mae therapïau celfyddydol a chreadigol yn driniaethau sy'n golygu defnyddio gweithgareddau seiliedig ar y celfyddydau fel arlunio, cerddoriaeth neu ddrama mewn amgylchedd therapiwtig, gyda chymorth gweithiwr proffesiynol hyfforddedig. Does dim angen i chi fod wedi gwneud y gweithgareddau hyn o'r blaen, na bod ag unrhyw sgiliau neu wybodaeth benodol.

Mae rhai pobl yn dweud bod therapïau o'r math hwn yn eu helpu am eu bod yn cynnig ffyrdd i roi sylw i deimladau poenus a phrofiadau anodd heb ddefnyddio geiriau. Gall hyn gynnwys profiadau o drawma. Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar ein tudalen am t herapïau celfyddydol a chreadigol.

Meddyginiaethau

Mae rhai pobl yn cael bod meddyginiaeth yn eu helpu i reoli problemau iechyd meddwl a all fod yn gysylltiedig â thrawma. Bydd y math o gyffur a gynigir i chi yn dibynnu ar y problemau neu symptomau iechyd meddwl penodol rydych yn eu profi.

Cyn penderfynu cymryd unrhyw feddyginiaeth, dylech sicrhau eich bod wedi cael yr holl ffeithiau sydd eu hangen i wneud penderfyniad doeth. Rydym yn cynnig canllawiau yn ein gwybodaeth am feddyginiaethau seiciatrig ar y cwestiynau y gallech fod am eu gofyn i'r meddyg am unrhyw gyffur cyn ei gymryd, yn cynnwys eich hawl i wrthod meddyginiaeth.

Mae llawer o'r trawma rwy'n ei brofi yn ymwneud â'm rhywedd a sut mae pobl eraill yn fy ngweld. Mae'r cymorth rwyf wedi'i gael gan weithwyr iechyd meddwl da a chefnogol wedi fy helpu i ddeall sut a pham mae rhai pethau'n effeithio arnaf i mewn ffyrdd penodol.

Gwasanaethau argyfwng

Gall gwasanaethau argyfwng fod o gymorth i chi os ydych yn profi argyfwng iechyd meddwl. Er enghraifft:

Mae'r Samariaid ar gael bob awr o'r dydd a'r nos drwy gydol y flwyddyn. Gallwch ffonio 116 123 (am ddim o unrhyw ffôn), anfon e-bost i [email protected] neu ymweld eich hun â rhai canghennau. Mae'r Llinell Gymorth Gymraeg ar gael ar 0300 123 3011 (7pm–11pm bob dydd).
Efallai y bydd gwasanaethau cymorth lleol ar gael yn eich ardal, yn cynnwys gwasanaethau dydd, sesiynau galw heibio neu gymorth i ddelio â materion penodol.
Gall timau argyfwng roi cymorth i chi yn eich cartref yn ystod argyfwng iechyd meddwl.
Mae tai argyfwng yn cynnig cymorth dwys, tymor byr i'ch helpu i ddelio ag argyfwng iechyd meddwl mewn lleoliad preswyl (yn hytrach nag ysbyty).

Mae rhagor o wybodaeth ar ein tudalennau am wasanaethau argyfwng.

Yn y diwedd, mi lwyddais i gael therapi da a oedd yn diwallu fy anghenion. Therapi Gwybyddol Dadansoddol – 24 wythnos o therapi un-i-un gyda'r GIG.

Cael gafael ar driniaeth

Dyma rai ffyrdd i chi gael gafael ar driniaeth a chymorth:

Eich meddyg teulu. Mae cyngor ar baratoi at apwyntiad â meddyg teulu yn ein canllaw Find the Words.
Eich atgyfeirio'ch hun. Mewn rhai ardaloedd mae gwasanaethau y gallwch gysylltu â nhw'n uniongyrchol i gael therapi siarad. Efallai y bydd manylion ar gael gan eich meddyg teulu neu (os ydych yn byw yn Lloegr) rhowch gynnig ar ddefnyddio'r cyfleuster chwilio am wasanaethau IAPT ar wefan y GIG. Mae rhagor o wybodaeth am IAPT ar ein tudalen am therapïau siarad a chwnsela.
Sefydliadau arbenigol. Ewch i'n tudalen cysylltiadau defnyddiol i gael manylion y sefydliadau sy'n gallu cynnig therapi neu gymorth arall ar gyfer mathau penodol o drawma, neu'ch rhoi mewn cysylltiad â gwasanaethau lleol.
Gwasanaethau trawma lleol. Mae rhai sefydliadau'n cynnig therapi am ddim neu ar gost isel ar gyfer trawma. Efallai y bydd gwybodaeth gan eich grŵp Mind lleol am wasanaethau yn eich ardal.
Therapyddion preifat. Bydd rhai pobl yn dewis chwilio am therapydd preifat. Mae rhagor o wybodaeth am hyn ar ein tudalen am chwilio am therapydd.

O'm profiad i, mae deall y rhesymau yn fy ngrymuso i addasu fy ymddygiad neu amgylchedd fel ei fod yn achosi llai o straen a gorbryder.

Mae'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal (NICE) – sy'n darparu canllawiau ar yr arferion gorau mewn gofal iechyd – yn argymell triniaethau ar gyfer problemau iechyd meddwl penodol yn hytrach na thrawma yn gyffredinol. Gallai hyn effeithio ar y math o driniaeth a gynigir i chi gan y GIG.

Mae gwybodaeth am driniaethau ar gyfer anhwylderau penodol yn ein rhestr o wasanaethau iechyd meddwl.

Gofal gwybodus am drawma

Mae rhai gwasanaethau iechyd meddwl yn dechrau mabwysiadu dull o'r enw gofal gwybodus am drawma. Os bydd gwasanaeth yn dweud ei fod yn wybodus am drawma, mae hyn yn golygu y dylai ei holl staff ddilyn egwyddorion fel y canlynol:

deall sut mae trawma yn gallu effeithio ar bobl, yn cynnwys y posibilrwydd bod problemau iechyd meddwl yn ymatebion i drawma
holi'n sensitif am drawma yn y gorffennol, a chynnig cymorth priodol os byddwch yn ei ddatgelu
bod yn ymwybodol o'r posibilrwydd y gall gwasanaethau iechyd meddwl achosi niwed os ydynt yn cael eu darparu heb ymwybyddiaeth o drawma
deall eich cryfderau a gweld beth sydd wedi'ch helpu i oroesi ac ymdopi
bod yn ddibynadwy, yn dryloyw a'ch cynnwys chi yn eich gofal.

I ddelio â cham-drin gan gwlt crefyddol, roeddwn i wedi cael mai Therapi Gwybyddol Ymddygiadol ar-lein SilverCloud oedd y mwyaf defnyddiol. Mae'n delio â phob agwedd ar wella: rhesymu, hunanofal, cadw dyddlyfr, gwelliannau bach.

Beth allaf ei wneud os na fyddaf yn cael cynnig y driniaeth briodol?

Rhaid i gyrff y GIG ddilyn Cyfansoddiad y GIG wrth wneud penderfyniadau am driniaeth. Mae hyn yn cynnwys darparu gofal a thriniaeth sy'n briodol i chi. Os yw'ch problemau iechyd meddwl yn ymwneud â thrawma, dylai hyn gynnwys derbyn gofal gwybodus am drawma.

Os ydych yn teimlo nad ydych yn cael cynnig triniaeth sy'n briodol i chi, gallwch siarad â'r darparwr ac egluro hyn. Os na fydd hyn yn gweithio, gallwch wneud cwyn.

Os ydych wedi cael niwed wrth dderbyn gofal o fath anghywir, gallech fod mewn lle i wneud hawliad am esgeulustod clinigol. Er mwyn profi hyn, byddai angen i chi ddangos bod gweithiwr gofal iechyd proffesiynol wedi methu yn ei ddyletswydd i ofalu amdanoch, a'ch bod wedi cael niwed neu golled o ganlyniad i'r methiant hwnnw.

I gael rhagor o wybodaeth am gael gafael ar driniaeth a sut i gael help os yw triniaeth wedi gwneud niwed i chi, ewch i'n tudalennau ar geisio cael cymorth i ddelio â phroblem iechyd meddwl, cwyno am ofal iechyd a chymdeithasol ac esgeulustod clinigol.

Os ydych yn ei chael yn anodd cael gafael ar gymorth, mae rhai awgrymiadau i'ch helpu ar ein tudalen ar oresgyn rhwystrau.

Oedd y dudalen hon yn ddefnyddiol? Yes No Tell us more Tell us more

Tell us more

Why did you visit this page? *

For my own mental health
For someone else’s mental health
Academic/educational/professional reason
Other reason

What do you want to tell us about?

Praise – things we do well
Criticism – things we could do better
Errors, mistakes or broken links

Please give us your feedback:

Note:

Please don’t include personal details like your name or email address. If you do, data protection law means we’ll have to delete your comments.
Unfortunately we can’t reply to this. If you want a response from us, see our Contact us page.
If you are in crisis right now and want to talk to someone urgently then you could call Samaritans on 116 123 (freephone). Our pages on crisis services have more options.