Anhwylder personoliaeth ffiniol (BPD)

Mae'r adran hon yn egluro anhwylder personoliaeth ffiniol (BPD), sydd hefyd yn cael ei alw'n anhwylder personoliaeth emosiynol ansefydlog (EUPD), ac yn nodi'r achosion posib a sut gallwch chi gael gafael ar driniaeth a chymorth. Mae'n cynnwys awgrymiadau ar gyfer sut i helpu eich hun, a chanllawiau i ffrindiau a theulu.

Mae'r dudalen hon hefyd ar gael yn Saesneg (English).

Pa driniaethau all helpu?

Mae'r dudalen hon yn ymdrin â:

Therapïau siarad

Therapïau siarad: credir mai dyma'r driniaeth fwyaf defnyddiol ar gyfer BPD, ond mae angen mwy o waith ymchwil i'r mathau o driniaethau sydd fwyaf effeithiol.

Mae'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal (NICE) – y sefydliad sy'n paratoi canllawiau ar arferion gorau mewn gofal iechyd – yn awgrymu y gallai'r mathau canlynol o driniaethau siarad fod o gymorth:

Therapi Ymddygiad Dialectig (DBT)– sy'n defnyddio therapi unigol a therapi grŵp i'ch helpu i ddysgu sgiliau i ymdopi ag emosiynau anodd. Hyd yma, mae NICE wedi argymell y driniaeth hon i fenywod gyda BPD sy'n hunan-niweidio yn aml. Hefyd, mae'r driniaeth yn cael ei hystyried yn ddefnyddiol i grwpiau eraill (edrychwch ar ein tudalennau DBT i gael rhagor o wybodaeth.)
Therapi sy'n Seiliedig ar Feddwl (MBT)– sy'n ceisio eich helpu i gydnabod a deall eich cyflwr meddwl eich hun a chyflwr meddwl pobl eraill, ac archwilio eich meddyliau amdanoch chi eich hun ac eraill. Gallwch ddarllen mwy am MBT ar dudalennau BPD ar wefan Dewisiadau'r GIG.

Fy mhrofiadau o DBT

"Rydw i'n gweld dyfodol i mi fy hun nawr, a doeddwn i ddim yn gallu dychmygu hynny cyn cael therapi."

Darllenwch stori'r blogiwr hwn

Therapi Seiliedig ar Feddwl

"Fe wnes i uniaethu â thri o bobl ddieithr mewn ffordd nad oeddwn i wedi gallu gwneud ag unrhyw un arall erioed."

Darllenwch stori Jessica

Mae NICE yn dweud y gallai mathau eraill o therapïau siarad fod o fudd, gan gynnwys y canlynol:

Therapi Gwybyddol Ymddygiadol (CBT)– sy'n ceisio eich helpu chi i ddeall sut gallai eich meddyliau a'ch credoau effeithio ar eich teimladau a'ch ymddygiad. (Edrychwch ar ein tudalennau CBT i gael rhagor o wybodaeth.)
Therapi Dadansoddol Gwybyddol (CAT)– sy'n cyfuno dulliau ymarferol CBT â ffocws ar y berthynas rhyngoch chi a'ch therapydd. Gall hyn eich helpu i weld sut berthynas sydd gennych chi â phobl, gan gynnwys gyda chi'ch hun, a pha batrymau sydd wedi datblygu i chi.
Therapïau siarad eraill– fel therapi gwybyddol sy'n canolbwyntio ar sgema, therapi seicodynamig, therapi rhyngbersonol neu therapïau celf. (Edrychwch ar ein tudalennau therapïau siarad a therapïau celf i gael rhagor o wybodaeth.)

"Fe wnaeth DBT fy helpu i'n fawr i ddeall fy hun a fy emosiynau, ac i ddysgu bod bob dim yn iawn. Dim ots beth sy'n digwydd... mae'n mynd i basio. Rydw i wedi rhoi'r gorau i gymryd cyffuriau gwrthiselder am y tro cyntaf ers deng mlynedd, ac rydw i'n teimlo'n wych. Fydda' i fyth yn 100% ond rydw i'n gallu derbyn fy hun am bwy ydw i."

Cymunedau therapiwtig

Mae cymunedau therapiwtig yn rhaglenni sydd wedi'u cynllunio'n arbennig, lle rydych chi'n gweithio gyda grŵp o bobl eraill sydd â phroblemau iechyd meddwl, er mwyn cefnogi eich gilydd i wella. Efallai y byddwch yn cyd-fyw drwy'r amser neu rywfaint, neu'n cwrdd yn rheolaidd.

Gall gweithgareddau gynnwys gwahanol fathau o therapi unigol neu therapi grŵp, yn ogystal â gwaith tŷ a gweithgareddau cymdeithasol. Mae gan y Consortiwm Cymunedau Therapiwtig gyfeiriadur o gymunedau therapiwtig yn y DU.

"Rydw i wedi addysgu fy hun am emosiynau, ac mae llyfrau, therapi, seicolegwyr a ffrindiau wedi fy nysgu i. Y peth pwysig i'w gofio ydy, dydy hi byth yn rhy hwyr i ddysgu."

Meddyginiaeth

Meddyginiaeth seiciatrig: dydy meddyginiaeth seiciatrig ddim yn cael ei hargymell ar gyfer trin symptomau parhaus BPD. Mae hyn oherwydd dydyn ni ddim yn gwybod am unrhyw gyffuriau sy'n effeithiol. Ond, gallech chi gymryd meddyginiaeth ar gyfer problemau iechyd meddwl eraill.

Mewn argyfwng fe allai meddyg roi pilsen gysgu neu dawelydd ysgafn ar bresgripsiwn i chi i'ch helpu i deimlo'n dawelach eich meddwl. Ond ni ddylai roi presgripsiwn am hyn i chi am fwy nag wythnos.

"Rydw i wedi dod o hyd i'r drefn iawn o ran meddyginiaeth ac rydw i'n ceisio gwneud yn siŵr bod strwythur i'm bywyd. Dydy hi ddim yn hawdd, ond mae'n bosib gwella."

Mae meddyginiaeth wir yn helpu rhai pobl ond dim dyma'r peth iawn i bobl eraill. Cyn penderfynu cymryd unrhyw gyffur, mae'n bwysig gwneud yn siŵr bod gennych chi'r holl ffeithiau sydd eu hangen arnoch i wneud penderfyniad seiliedig ar wybodaeth.

Edrychwch ar ein tudalennau pethau i'w hystyried cyn cymryd meddyginiaeth a'ch hawl i wrthod meddyginiaeth i gael rhagor o wybodaeth. Mae ein tudalennau rhoi'r gorau i gymryd meddyginiaeth yn rhoi arweiniad ar sut i roi'r gorau i gymryd meddyginiaeth yn ddiogel.

Sut alla' i gael gafael ar driniaeth?

I gael triniaeth drwy'r GIG, dylech ymweld â'ch meddyg teulu. Gall eich meddyg teulu eich cyfeirio at eich tîm iechyd meddwl cymunedol (CMHT) lleol i gael eich asesu.

Os ydych yn cael triniaeth gan y GIG, dylai fod yn unol â chanllawiau NICE. Mae'r rhain yn dweud:

Dylai unrhyw un y mae'n bosib bod ganddo BPD gael asesiad strwythuredig gydag arbenigwr iechyd meddwl cyn cael diagnosis.
Dylech gael dweud eich dweud ynghylch y math o driniaeth a rydych chi'n cael ei gynnig. Os nad ydych chi'n cael y math o driniaeth rydych chi'n credu fyddai'n eich helpu chi orau, gallai siarad ag eiriolwr helpu. (Edrychwch ar ein tudalennau eiriolaethi gael rhagor o wybodaeth.)

Gallwch ddarllen y canllawiau llawn ac argymhellion ychwanegol ar gyfer BPD yn Gymraeg neu yn Saesneg ar wefan NICE. I gael manylion am wasanaethau arbenigol yn y DU, edrychwch ar wefan anhwylderau personoliaeth Adran Iechyd y DU.

"Roeddwn i'n teimlo'n ddiymadferth ac yn anobeithiol am amser maith. Ond pan wnes i ddechrau deall mai dim ond fi oedd yn gallu gwneud gwahaniaeth, a doedd yna ddim ateb syml arall, fe wnaeth rhywbeth glicio."

Fydda' i'n cael yr help sydd ei angen arna' i mewn argyfwng?

Yn anffodus, efallai na fydd y gwasanaethau yn eich ardal chi'n gallu darparu'r gofal gorau posib i'ch cefnogi chi bob tro.

Rydyn ni'n gwybod pa mor rhwystredig ac anodd y gall fod i ddelio â gwasanaethau nad ydyn nhw'n darparu'r union gymorth sydd ei angen arnoch, ar yr union adeg pan fydd ei angen arnoch. Dyna pam ein bod yn ymgyrchu i wella gofal mewn argyfwng ledled y wlad.

Gallwch chi ddysgu mwy am ein hymgyrch gofal mewn argyfwng yma, a darllen am y ffyrdd gwahanol y gallwch chi weithredu gyda Mind.

Alla' i fynd yn breifat?

Yn anffodus, gall amseroedd aros ar gyfer triniaethau siarad gan y GIG fod yn hir. Os ydych chi'n teimlo nad ydych chi am aros, neu os hoffech weld therapydd sy'n arbenigo yn y mathau o brofiadau rydych chi wedi'u cael (dydy'r rhain ddim ar gael gan y GIG yn aml), efallai y byddwch yn dewis gweld therapydd yn breifat. (Edrychwch ar ein tudalennau chwilio am therapi sector preifat i gael rhagor o wybodaeth.)

Profiadau o driniaeth a gwella

Gwyliwch Lechelle a Debbie'n trafod sut mae cyfuniad o driniaethau siarad, meddyginiaeth a thechnegau hunanofal wedi eu helpu i ddatblygu sgiliau i reoli eu BPD.

"Dechreuodd pethau newid i mi pan awgrymodd un ysbyty fod yna ffordd ymlaen, a doedd dim rhaid i mi deimlo wedi torri am byth. Doedd pethau ddim yn hollol ddidrafferth o hynny ymlaen, ond roedd sylweddoli bod yna obaith... a bod pobl eraill wedi mynd ymlaen i gyflawni pethau rhyfeddol yn fy ysbrydoli i go iawn."