Gorbryder a phyliau o banig

Mae'n egluro gorbryder a phyliau o banig, gan gynnwys achosion posibl a sut y gallwch gael gafael ar driniaeth a chymorth. Mae'n cynnwys cyngor ar helpu eich hun, ac arweiniad i ffrindiau a theulu.

Mae'r dudalen hon hefyd ar gael yn Gymraeg. This link will take you to a Welsh translation of this page.

Beth sy'n achosi gorbryder?

Mae profiad pawb o orbryder yn wahanol, felly mae'n anodd gwybod yn union beth sy'n achosi problemau gorbryder. Mae'n debygol bod llawer o ffactorau dan sylw.

Mae'r dudalen hon yn cwmpasu rhai pethau a all ei gwneud yn fwy tebygol y bydd problemau gorbryder yn codi:

profiadau blaenorol neu yn ystod plentyndod
sefyllfa eich bywyd ar y pryd
problemau iechyd corfforol a meddyliol
cyffuriau a meddyginiaeth

A all problemau gorbryder gael eu hetifeddu'n enynnol?

Mae ymchwil yn dangos y gallai cael cysylltiad agos â phroblemau gorbryder gynyddu'r siawns y byddwch yn cael problemau gorbryder eich hun. Weithiau, gelwir hyn yn ‘sensitifrwydd gorbryder’.

Ar y funud nid oes digon o dystiolaeth i ddangos a yw hyn am ein bod ni'n rhannu rhai genynnau sy'n golygu ein bod ni'n agored i ddatblygu gorbryder, neu am ein bod ni'n dysgu ffyrdd penodol o feddwl ac ymddwyn gan ein rhieni ac aelodau eraill o'r teulu wrth i ni dyfu.

Profiadau blaenorol neu yn ystod plentyndod

Mae profiadau anodd yn ystod plentyndod, glaslencyndod neu fel oedolion yn sbardun cyffredin ar gyfer problemau gorbryder. Mae wynebu straen a thrawma pan fyddwch chi'n ifanc iawn yn debygol o gael effaith fawr iawn. Ymysg y profiadau a all sbarduno problemau gorbryder mae pethau fel:

cam-drin corfforol neu emosiynol
esgeulustod
colli rhiant
cael eich bwlio neu eich allgáu yn gymdeithasol.

Gall cael rhieni nad ydyn nhw'n eich trin chi'n annwyl neu sy'n orwarchodol hefyd fod yn ffactor.

Cefais i fy anfon i ysgol breswyl a chefais orbryder gwahanu difrifol, am fy mod i oddi cartref, a bu bron i mi golli fy mrawd pan oeddwn i'n 12 oed. Cafodd fy mam waeledd emosiynol difrifol am gyfnod o tua blwyddyn a bu'n rhaid iddi gael ei nyrsio gartref.

Sefyllfa eich bywyd ar y pryd

Gall problemau presennol yn eich bywyd sbarduno gorbryder hefyd. Er enghraifft:

blinder eithafol neu straen yn cronni
llawer o newid neu ansicrwydd
teimlo dan bwysau wrth astudio neu yn y gwaith
oriau gwaith hir
bod allan o waith
problemau ariannol
problemau tai a digartrefedd
poeni am yr amgylchedd neu drychinebau naturiol (sy'n cael ei alw weithiau yn orbryder hinsawdd neu'n eco-orbryder)
colli rhywun agos atoch chi (sy'n cael ei alw weithiau yn brofedigaeth)
teimlo'n unig neu'n ynysig
bod rhywun yn eich cam-drin, eich bwlio neu'n aflonyddu arnoch chi.

Gall newidiadau mawr i'ch bywyd pob dydd sbarduno gorbryder yn benodol, felly efallai y byddwch chi'n gweld eich bod wedi cael problemau gorbryder yn ystod pandemig y Coronafeirws. I gael gwybodaeth am y ffordd y gallai'r Coronafeirws fod wedi effeithio ar eich iechyd meddwl a beth allai helpu, ewch i'n tudalennau ar y Coronafeirws ac iechyd meddwl.

Rwyf wedi sylweddoli'n ddiweddar fy mod i'n gwario arian pan fydda i'n bryderus, sydd, yn ei dro, yn gwneud i mi deimlo'n bryderus ynglŷn â faint o arian rwy'n ei wario.

Problemau iechyd corfforol neu feddyliol

Gall problemau iechyd eraill achosi gorbryder weithiau, neu ei wneud yn waeth. Er enghraifft:

Problemau iechyd corfforol – gall byw gyda chyflwr iechyd corfforol difrifol, parhaus neu sy'n peryglu bywyd sbarduno gorbryder weithiau.
Problemau iechyd meddwl eraill – mae hefyd yn gyffredin i rywun ddatblygu gorbryder wrth fyw gyda phroblemau iechyd meddwl eraill, fel iselder.

Cyffuriau a meddyginiaeth

Gall gorbryder weithiau fod yn sgil-effaith cymryd:

rhai meddyginiaethau seiciatrig
rhai meddyginiaethau ar gyfer problemau iechyd corfforol
cyffuriau hamdden ac alcohol

I nodi sgil-effeithiau meddyginiaeth, ewch i wefan Cerdyn Melyn y llywodraeth.

A all deiet fod yn ffactor?

Gall rhai mathau o fwyd neu ddiod sbarduno symptomau gorbryder neu banig, neu eu gwneud yn waeth. Mae'r rhain yn cynnwys siwgr a chaffein. Mae rhagor o wybodaeth am y berthynas rhwng yr hyn rydych chi'n ei fwyta a sut rydych chi'n teimlo ar ein tudalennau ar fwyd a hwyliau.

Roeddwn i wedi rhoi'r gorau i yfed. Mae llawer yn credu bod yfed alcohol yn helpu o ran gorbryder, ond mae'n gwneud pethau'n waeth yn y pen draw.

Was this page useful? Yes No Tell us more Tell us more

Tell us more

Why did you visit this page? *

For my own mental health
For someone else’s mental health
Academic/educational/professional reason
Other reason

What do you want to tell us about?

Praise – things we do well
Criticism – things we could do better
Errors, mistakes or broken links

Please give us your feedback:

Note:

Please don’t include personal details like your name or email address. If you do, data protection law means we’ll have to delete your comments.
Unfortunately we can’t reply to this. If you want a response from us, see our Contact us page.
If you are in crisis right now and want to talk to someone urgently then you could call Samaritans on 116 123 (freephone). Our pages on crisis services have more options.