Mae seicosis ôl-enedigol yn ddiagnosis difrifol, ond prin, sy'n codi mewn tua un o bob 1,000 o enedigaethau. Mae'n debygol y byddwch yn cael cymysgedd o'r canlynol:

• iselder
• mania
• seicosis

Fel arfer, mae symptomau'n dechrau'n gymharol gyflym o fewn ychydig wythnosau o roi genedigaeth. Gelwir seicosis ôl-enedigol yn seicosis ôl-esgorol weithiau.

 Gall seicosis ôl-enedigol fod yn brofiad llethol a dychrynllyd i chi a'ch anwyliaid, ac mae'n bwysig ceisio help cyn gynted â phosibl. Gyda'r cymorth cywir, bydd y rhan fwyaf o ferched yn gwella'n llwyr.

Mae'r dudalen hon yn cwmpasu:

• arwyddion a symptomau
• achosion
• triniaethau
• hunanofal
• cynllunio beichiogrwydd arall

Gwyliwch Kathryn yn siarad am ei phrofiad o seicosis ôl-enedigol. 

Beth yw'r arwyddion a'r symptomau cyffredin?

Beth yw rhithdybiaethau a rhithweledigaethau?

Agweddau ar seicosis yw rhithdybiaethau a rhithweledigaethau.

Fel arfer mae rhithdybiaeth yn gred anarferol o gryf nad yw pobl eraill yn ei rhannu. Er enghraifft, efallai eich bod yn credu eich bod yn perthyn i rywun enwog, er nad ydych yn rhannu'r un perthnasau, neu efallai eich bod yn credu y gallwch reoli'r tywydd. Gall rhai rhithdybiaethau fod yn ddychrynllyd iawn - er enghraifft, os byddwch yn credu bod rhywun yn ceisio eich rheoli neu eich lladd. Yn aml, gelwir y mathau hyn o rithdybiaethau yn feddyliau paranoiaidd neu baranoia. Ceir rhagor o wybodaeth ar ein tudalennau ar baranoia.

Rhithweledigaethau yw pan fyddwch yn gweld neu'n clywed pethau, neu'n blasu, yn arogli neu'n teimlo pethau, ond na all pobl o'ch cwmpas wneud hynny. Er enghraifft, efallai y byddwch yn gweld gwrthrychau'n symud mewn ffyrdd na fyddent fel arfer, neu'n clywed lleisiau nad yw pobl eraill yn eu clywed. Ceir rhagor o wybodaeth ar ein tudalennau ar glywed lleisiau.

Ceir rhagor o wybodaeth ar ein tudalennau ar seicosis.

Beth sy'n achosi seicosis ôl-enedigol?

Nid oes tystiolaeth glir ar beth sy'n achosi seicosis ôl-enedigol, ond mae rhai ffactorau risg. Rydych yn fwy tebygol o ddatblygu seicosis ôl-enedigol os yw'r canlynol yn wir:

• Mae gennych hanes teuluol o broblemau iechyd meddwl, yn benodol hanes teuluol o seicosis ôl-enedigol.
• Rydych wedi cael diagnosis o anhwylder deubegynol. Er bod seicosis ôl-enedigol yn digwydd gyda thua 1 o bob 1,000 o enedigaethau, ar gyfer merched sydd wedi cael diagnosis o anhwylder deubegynol, mae hyn yn codi i tua 1 o bob 4 genedigaeth.
• Rydych yn cael genedigaeth neu feichiogrwydd trawmatig.

Fodd bynnag, gallwch hefyd ddatblygu seicosis ôl-enedigol os nad oes gennych unrhyw hanes o broblemau iechyd meddwl.

Mae ychydig yn fwy cyffredin mewn beichiogrwydd cyntaf o gymharu â rhai dilynol.

Os ydych yn wynebu risg uwch o ddatblygu seicosis ôl-enedigol, mae'n bwysig trafod eich iechyd meddwl â'ch bydwraig neu feddyg, ac ystyried sut y gallwch gynllunio ymlaen llaw. Mae gan Action Postpartum Psychosis ganllaw ar gynllunio beichiogrwydd ar gyfer merched sy'n wynebu risg uwch o ddatblygu seicosis ôl-enedigol.

Beth yw'r triniaethau?

Rydych fwyaf tebygol o gael cynnig cyffur gwrth-seicotig er mwyn rheoli eich hwyliau a'ch symptomau seicotig. Ceir rhagor o wybodaeth am y cyffuriau hyn ar ein tudalennau ar gyffuriau gwrth-seicotig a'n rhestr antipsychotics A-Z. Efallai y cewch gynnig gyffur gwrth-seicotig hefyd.

Os yw eich symptomau'n ddifrifol iawn, ac nad ydynt yn ymateb i driniaethau eraill, gall eich meddyg gynnig therapi electroddirdynnol (ECT) i chi. Ceir rhagor o wybodaeth a nodir eich hawl i gael triniaeth ar ein tudalennau ar ECT.

A fydd yn rhaid i mi fynd i'r ysbyty?

Efallai y bydd eich meddyg yn penderfynu mai triniaeth yn yr ysbyty yw'r ffordd orau i chi gael yr help sydd ei angen arnoch. Os yw'n bosibl, dylech gael eich derbyn i uned mam a babi, lle gallwch aros gyda'ch babi tra byddwch yn cael triniaeth. Ceir rhagor o wybodaeth ar ein tudalen ar gymorth a gwasanaethau. 

Sut y gallaf helpu fy hun i ymdopi?  

Os ydych yn cael seicosis ôl-enedigol, y peth pwysicaf yw eich bod yn cael help. Siaradwch â'ch meddyg os byddwch yn teimlo y gallwch wneud hynny, neu siaradwch â rhywun rydych yn ymddiried ynddo ynghylch beth sy'n digwydd, a gofynnwch iddynt roi cymorth i chi gael help.

Unwaith y byddwch yn cael help proffesiynol, mae pethau y gallwch eu gwneud er mwyn eich helpu i ofalu amdanoch eich hun tra byddwch yn gwella:

• Ymuno â grŵp cymorth. Efallai y byddwch yn teimlo eich bod ar eich pen eich hun neu nad oes neb yn deall, ond gall helpu i siarad â phobl eraill. Mae APP yn cynnal rhwydwaith cymorth gan gymheiriaid i ferched sydd wedi cael seicosis ôl-enedigol. Neu, efallai y byddwch am roi cynnig ar grŵp cymorth ar seicosis yn fwy cyffredinol.
• Nodi sbardunau. Ceisiwch gadw dyddiadur o'ch hwyliau a beth sy'n digwydd yn eich bywyd. Gallai hyn eich helpu i adnabod patrymau neu i sylwi ar beth sy'n effeithio ar eich iechyd meddwl. Os gallwch ddod yn ymwybodol o'r math o brofiadau neu deimladau a all eich sbarduno, bydd yn rhoi cyfle yn y dyfodol i chi sylwi ar beth sy'n digwydd cyn i chi fynd yn fwy sâl, a gofyn am help.
• Cysylltu â sefydliadau arbenigol. Mae gan Action Postpartum Psychosis ganllaw ar wella o seicosis ôl-enedigol yma. Mae'n cynnwys llawer o awgrymiadau a syniadau gan ferched sydd wedi cael seicosis ôl-enedigol ynghylch sut i ymdopi yn ystod y diwrnodau a'r misoedd ar ôl cael diagnosis.                           

Cynllunio beichiogrwydd arall

Os ydych wedi cael seicosis ôl-enedigol, mae'n ddealladwy eich bod yn teimlo'n bryderus am feichiogi eto. Yn anffodus, os byddwch wedi cael seicosis ôl-enedigol byddwch yn wynebu mwy o risg o'i ddatblygu eto pan fyddwch yn feichiog yn y dyfodol.

Os byddwch am gael babi arall, neu'n cael gwybod eich bod yn feichiog, mae'n bwysig siarad â'ch gweithiwr gofal iechyd proffesiynol a chynllunio rhag ofn y byddwch yn mynd yn sâl eto. Ceir rhagor o wybodaeth am gynllunio eich beichiogrwydd os ydych yn wynebu risg uchel o ddatblygu seicosis ôl-enedigol ar wefan Action Postpartum Psychosis.

Cyhoeddwyd y wybodaeth hon ym mis Gorffennaf 2016. Byddwn yn ei diwygio yn 2019.