Y cysylltiad rhwng arian ac iechyd meddwl

View this information as a PDF (new window) 

Efallai y bydd dysgu am y cysylltiad rhwng iechyd meddwl ac arian yn helpu os byddwch chi'n ei chael hi'n anodd ymdopi. Gallai rhoi trefn ar bethau deimlo fel tasg lethol. Ac efallai fod llawer o bethau y tu hwnt i'ch rheolaeth. Ond ceisiwch gymryd un cam ar y tro. Mae'r awgrymiadau ar y dudalen hon yma i'ch helpu i ddechrau arni.

• Gall iechyd meddwl effeithio ar y ffordd rydych chi'n delio ag arian
• Gall problemau ariannol effeithio ar eich iechyd meddwl
• Teimladau sy'n gysylltiedig ag arian
• Dod i adnabod eich patrymau arian a phatrymau eich hwyliau
• Gorwario pan fyddwch chi'n sâl

Gall iechyd meddwl effeithio ar y ffordd rydych chi'n delio ag arian

Dyma rai ffyrdd cyffredin y gall eich iechyd meddwl effeithio ar y ffordd rydych chi'n delio ag arian:

• Os byddwch chi'n teimlo'n isel neu os bydd gennych chi iselder, efallai na fydd cymhelliant gennych i reoli eich arian. Efallai y byddwch chi'n teimlo nad oes pwynt rhoi cynnig arni.
• Efallai fod gwario yn gwneud i chi deimlo'n dda am ychydig, felly efallai y byddwch chi'n gorwario i deimlo'n well.
• Efallai y byddwch chi'n gwneud penderfyniadau ariannol byrbwyll pan fyddwch chi'n wynebu mania neu hypomania.
• Os bydd eich iechyd meddwl yn effeithio ar eich gallu i weithio neu astudio, gallai hyn leihau eich incwm.
• Efallai y byddwch chi'n osgoi gwneud pethau i gadw rheolaeth o'ch arian, fel agor biliau neu edrych ar eich cyfrif banc. Efallai y byddwch chi'n osgoi meddwl am arian yn gyfan gwbl.
• Gallai cael problem iechyd meddwl effeithio ar eich yswiriant, felly byddwch chi'n talu mwy yn y pen draw.

Gall problemau ariannol effeithio ar eich iechyd meddwl

Dyma rai ffyrdd cyffredin y gall arian effeithio ar eich iechyd meddwl:

• Gall sefyllfaoedd penodol sbarduno teimladau o orbryder a phanig, fel agor amlenni neu fynd i asesiad budd-daliadau.
• Gall poeni am arian arwain at broblemau cysgu.
• Efallai na fyddwch chi'n gallu fforddio'r pethau sydd eu hangen arnoch i aros yn iach. Gallai hyn gynnwys tai, bwyd, dŵr, gwres, neu driniaethau fel meddyginiaeth a therapi. Darllenwch ein gwybodaeth am beth i'w wneud os na allwch chi fforddio'r pethau sydd eu hangen arnoch.
• Gall problemau ariannol effeithio ar eich bywyd cymdeithasol a'ch perthnasau. Efallai y byddwch chi'n teimlo'n unig neu'n ynysig, neu'n teimlo na allwch chi fforddio gwneud y pethau yr hoffech eu gwneud.

Pan roeddwn i'n gwyro i ffwrdd o'm cynlluniau, hyd yn oed drwy brynu rhywbeth bach, roeddwn i'n dueddol o deimlo'n euog a theimlo cywilydd.

Teimladau sy'n gysylltiedig ag arian

Gall meddwl am arian fod yn emosiynol, ac efallai y bydd gennych deimladau gwahanol am arian. Dyma rai o'r teimladau cyffredin y gallai fod gennych:

• Efallai y byddwch chi'n teimlo'n euog am wario arian, hyd yn oed os byddwch chi'n gwybod eich bod yn gallu fforddio gwneud hynny. Neu, efallai y byddwch chi'n teimlo'n euog am geisio cymorth, hyd yn oed os byddwch chi'n gwybod bod ei angen arnoch.
• Efallai y byddwch chi'n ofni edrych ar falans eich cyfrif banc neu siarad â'r banc.
• Efallai y byddwch chi'n teimlo cywilydd am fod angen cymorth arnoch. Mae'n bwysig cofio bod gan bawb yr hawl i deimlo'n iach, a'r hawl i hanfodion fel bwyd a thai. Mae cael cymorth ariannol yn ffordd dda o wneud yn siŵr bod gennych y pethau sydd eu hangen arnoch.
• Efallai y byddwch chi'n teimlo dan straen, er enghraifft os bydd llawer o bwysau arnoch i gefnogi eich hun a phobl eraill. Neu, efallai fod ceisio defnyddio'r system budd-daliadau yn achosi straen.
• Efallai y byddwch chi'n teimlo'n flinedig neu wedi eich llethu, yn enwedig os byddwch chi wedi bod yn brwydro â phroblemau ariannol ers amser maith.
• Os ydych chi wedi wynebu camdriniaeth ariannol yn y gorffennol, gallai hyn effeithio ar sut rydych chi'n teimlo am arian nawr.

Gallai dod i adnabod y teimladau a'r emosiynau sydd gennych am arian eich helpu i nodi patrymau yn eich ymddygiad, a theimlo bod mwy o reolaeth gennych.

Dod i adnabod eich patrymau arian a phatrymau eich hwyliau

Efallai y bydd yn ddefnyddiol i chi dreulio ychydig o amser yn meddwl am sut rydych chi'n teimlo am arian a pham. Er enghraifft, os ydych chi wedi cael trafferth ag arian yn y gorffennol neu os nad oedd gennych chi lawer o arian pan oeddech chi'n tyfu i fyny, gallai hyn effeithio ar y ffordd rydych chi'n teimlo am arian nawr. Gallech chi geisio ateb y cwestiynau hyn:

• A oes adegau penodol pan fyddwch chi'n fwy tebygol o wario arian?
• A oes adegau penodol pan fyddwch chi'n fwy tebygol o arbed arian?
• Sut mae'n teimlo pan fyddwch chi'n gwario arian?
• Ydych chi'n teimlo'n wahanol pan fyddwch chi'n gwario ac yn arbed?
• Beth yw'r emosiynau a'r teimladau a gewch, pan fyddwch chi'n meddwl am arian?
• Pa agweddau ar ddelio ag arian sy'n gwneud eich iechyd meddwl yn waeth? Er enghraifft, pethau fel mynychu apwyntiadau, agor amlenni, gwrthdaro neu gael eich camddeall.

Gallai helpu i gadw dyddiadur o'ch gwariant a'ch hwyliau, i gofnodi faint rydych chi'n ei wario a pham. Gallech chi gofnodi sut roeddech chi'n teimlo cyn ac ar ôl hynny hefyd.

Unwaith y byddwch chi wedi gwneud hyn, efallai y byddwch chi'n dechrau teimlo fel petaech chi'n deall eich arferion a'ch patrymau mewn perthynas ag arian ychydig yn well. Gallai gwybod y rhain eich helpu i gynllunio ymlaen llaw ar gyfer adegau anodd. Darllenwch ein gwybodaeth am gynllunio ymlaen llaw â'ch arian.

Doeddwn i ddim yn sylweddoli'r effaith roedd fy iechyd meddwl yn ei chael ar fy ngallu i reoli arian, na'r effaith roedd rheolaeth wael o arian yn ei chael ar fy iechyd meddwl.

Gorwario pan fyddwch chi'n sâl

Pan fyddwch chi'n sâl, efallai y byddwch chi'n gwario mwy o arian nag yr hoffech chi ei wneud, neu fwy nag y gallwch chi ei fforddio. Gall gorwario ddigwydd am resymau gwahanol, fel:

• Gallech chi wario i wneud i'ch hunan deimlo'n well. Mae rhai pobl yn disgrifio hyn fel hwyliau da iawn am gyfnod byr.
• Os byddwch chi'n cael symptomau fel mania neu hypomania, efallai y byddwch chi'n gwario mwy o arian neu'n gwneud penderfyniadau ariannol byrbwyll.
• Efallai fod gennych chi gaethiwed neu ddibyniaeth sy'n gwneud i chi wario arian. Er enghraifft, os byddwch chi'n gaeth i gamblo.

Byddwn i'n prynu pa bynnag anrhegion bach roeddwn i eisiau i mi fy hun. Byddai hynny'n teimlo'n wych ar y pryd, ond byddwn i'n dihuno'r diwrnod wedyn gyda theimladau dwys o euogrwydd, cywilydd a dicter.

Dyma rai awgrymiadau a allai eich stopio rhag gorwario:

• Dywedwch wrth rywun rydych chi'n ymddiried ynddo am yr arwyddion rhybudd y gallech chi fod yn gorwario, neu arwyddion eich bod chi'n brwydro â'ch iechyd meddwl.
• Rhowch eich cardiau i rywun rydych chi'n ymddiried ynddo neu rhowch nhw yn rhywle lle mae'n anodd cael gafael arnyn nhw.
• Peidiwch â chadw manylion eich cardiau ar wefannau.
• Dilëwch apiau lle rydych chi fel arfer yn gorwario, neu apiau sy'n eich annog i wario.
• Os byddwch chi'n cael eich temtio gan hysbysebion ar y cyfryngau cymdeithasol, cyfyngwch ar faint o amser rydych chi'n ei dreulio arnyn nhw.
• Dewch o hyd i ffyrdd o oedi cyn prynu pethau. Gallech chi ddweud wrthoch chi eich hun, “Fe wna i brynu hwn yfory os bydda i dal am wneud hynny”. Gallech chi dynnu lluniau o'r pethau rydych chi am eu cael neu eu hysgrifennu mewn rhestr dymuniadau.
• Tynnwch eich sylw gyda rhywbeth arall sy'n gwneud i chi deimlo'n dda.
• Ystyriwch ddweud wrth eich banc fod gennych broblem iechyd meddwl. Mae'n bosibl y bydd yn gallu ychwanegu nodyn at eich ffeil i gadw llygad am batrwm gwario anghyffredin. Darllenwch ein gwybodaeth am ddweud wrth eich banc fod gennych chi broblem iechyd meddwl.
• Mae rhai pobl yn ei gweld hi'n ddefnyddiol i osgoi cardiau credyd yn gyfan gwbl.

Mae gallu dweud wrth rywun rwy'n ymddiried ynddo yn helpu. Os bydd pethau'n wael, mae fy Mam yn cadw fy nghardiau.

Cyhoeddwyd y wybodaeth hon fis Awst 2021. Byddwn yn ei diwygio yn 2024.

References and bibliography available on request.

If you want to reproduce this content, see our permissions and licensing page.