Deall lles meddyliol – ar gyfer pobl ifanc rhwng 11-18 oed

Deall dy les meddyliol

Mae pobl yn aml yn siarad am bwysigrwydd iechyd meddwl, a pha mor bwysig yw gofalu am ein lles. Rydyn ni yma i dy helpu i ddeall beth yw lles meddyliol, ac i dy helpu i ofalu am dy les di.

Beth yw lles meddyliol?

Mae lles meddyliol yn gallu golygu llawer o wahanol bethau i wahanol bobl. Ar y dudalen hon mae ‘lles meddyliol’ yn golygu sut rwyt ti’n teimlo y funud yma, a pha mor dda rwyt ti’n ymdopi â bywyd bob dydd.

Gall lles meddyliol da gynnwys ystod eang o emosiynau. Gall lles hefyd gynnwys cael syniadau ar gyfer delio â dy emosiynau a theimlo dy fod yn gallu ymdopi’n iawn.

Gall ein lles newid o un foment o'r llall, o un dydd i’r llall neu o un mis i’r llall. Mae gwahanol bobl yn ei chael yn anoddach neu’n haws ymdopi â gwahanol bethau. Weithiau mae ein lles yn newid oherwydd pethau sy’n digwydd i ni, ac weithiau mae’n newid am ddim rheswm amlwg.

Gall ein lles effeithio ar sut rydyn ni’n teimlo amdanon ni ein hunain, sut rydyn ni’n teimlo am eraill, a sut rydyn ni’n teimlo am y pethau rydyn ni’n eu hwynebu yn ein bywyd bob dydd.

Efallai y byddi hefyd yn clywed y term iechyd meddwl. I rai pobl, maen nhw’n golygu’r un peth. I eraill, maen nhw’n golygu pethau ychydig yn wahanol. Gelli di ddod o hyd i ragor o wybodaeth ar ein tudalen am ddeall iechyd meddwl.

Yn ein bywydau prysur, weithiau rydyn ni’n anghofio ystyried sut rydyn ni’n teimlo. Felly, weithiau dydyn ni ddim yn sylweddoli bod ein lles yn dioddef nes byddwn yn gweld pethau’n anodd.

Beth ydy hunanofal?

Does dim un diffiniad pendant o hunanofal, a gall edrych fel pethau gwahanol i wahanol bobl. Mae hunanofal yn cynnwys yr holl bethau rydyn ni’n eu gwneud i ofalu amdanon ni ein hunain.

Does dim un peth penodol sy’n cyfrif fel hunanofal. Mae’n golygu ceisio canfod beth sydd ei angen arnat. Hynny yw, beth bynnag sy’n gwneud i ti deimlo’n dda ac fel dy fod wedi gofalu amdanat ti dy hun.

I mi, mae hunanofal yn golygu camu’n ôl o straen bywyd a phroblemau pobl eraill... Mae hunanofal yn golygu bod yn garedig â mi fy hun a phenderfynu beth sydd orau ar gyfer fy lles.

Hunanofal yw’r hyn rwyt ti’n ei wneud i gynnal neu wella dy les. Nid yw'n dibynnu a wyt ti'n cael diwrnod da neu ddrwg, ond dylai fod yn beth rheolaidd. Mae’n golygu gwneud pethau sy'n gwneud i ti deimlo'n dda.

Er bod hunanofal yn benderfyniad i ofalu amdanon ni ein hunain, gall hefyd gynnwys pobl eraill. Er enghraifft, gallai gofalu amdanat ti dy hun olygu gofyn i ffrind neu aelod o’r teulu am help. Mae hynny hyd yn oed yn cynnwys gofyn iddyn nhw dreulio amser gyda thi.

Gall hunanofal fod yn ffordd i ni wella a rheoli ein lles meddyliol. Mae rhywfaint o syniadau ar ein tudalen awgrymiadau ar gyfer gofalu am dy les.

Sut gall y cyfryngau cymdeithasol effeithio ar fy lles?

Gall apiau neu wefannau cyfryngau cymdeithasol fel Tiktok ac Instagram effeithio ar ein lles mewn ffyrdd da ac mewn ffyrdd drwg.

Gallan nhw ein helpu i deimlo cysylltiad â phobl eraill, yn enwedig pobl fel ni neu bobl sydd â diddordebau tebyg. Gall hynny ein helpu i deimlo’n dda. Ond efallai y byddwn hefyd yn gweld cynnwys sy’n frawychus, yn peri gofid neu’n niweidiol i ni.

Gelli di ystyried sut mae defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol yn gwneud i ti deimlo. Weithiau dydyn ni ddim yn sylweddoli bod yr hyn rydyn ni’n ei weld yn effeithio ar ein lles a sut rydyn ni’n teimlo. Ac mae’n bwysig gwneud yn siŵr dy fod ti’n cadw’n ddiogel ar-lein.

Gelli di roi cynnig ar rai o'r syniadau hyn i dy helpu i ofalu amdanat ti dy hun:

• Dod o hyd i gynnwys rwyt ti’n ei fwynhau ac sy’n gwneud i ti deimlo’n dda.
• Dad-ddilyn, tewi neu flocio cyfrifon neu hashnodau nad wyt ti’n dymuno eu gweld.
• Gosod cyfyngiadau ar faint rwyt ti’n defnyddio’r cyfryngau cymdeithasol neu ar gyfer yr adegau y byddi di’n ei ddefnyddio.
• Blocio a riportio rhywun sy’n gwneud i ti deimlo’n anghyfforddus neu sy’n dy ypsetio. Gelli di hefyd ddweud wrth oedolyn dibynadwy fel athro, rhiant neu warcheidwad beth sy'n digwydd.
• Meddylia am yr hyn rwyt ti’n teimlo’n gyfforddus yn ei rannu ar-lein a beth rwyt ti eisiau ei gadw’n breifat neu siarad amdano mewn ffyrdd eraill.
• Meddylia sut rwyt ti’n cadw dy wybodaeth yn ddiogel ar-lein. I gael rhagor o wybodaeth, edrycha ar dudalen Childline ar gadw’n ddiogel ar-lein.

Does dim rhaid i ti wylio neu siarad am unrhyw beth os dwyt ti ddim eisiau gwneud hynny. A does dim rhaid i ti fod yn gyfrifol am unrhyw un arall.

Sut gall pobl eraill fy helpu?

Gall treulio amser gyda phobl eraill ein helpu i deimlo’n dda amdanon ni ein hunain. Gall ein helpu i ofalu am ein lles. Gall hefyd ein helpu i’w wella pan nad yw gystal.

Mae siarad yn agored â phobl eraill yn golygu cael cyfle i siarad am yr hyn sy’n digwydd yn ein bywydau. Mae’n golygu cael cyfle i deimlo dy fod yn cael dy gefnogi. Gall hyn helpu â’n lles.

Gall ein ffrindiau, teulu neu bartner(iaid) hefyd ein helpu i wneud pethau sy’n dda i’n lles. Gallai hynny fod yn bethau fel gwylio ffilm neu fynd am dro gyda’ch gilydd.

Does dim rhaid i ti ddelio â phethau ar dy ben dy hun. Mae’n iawn gofyn am help pan fydd ei angen arnat.

Dim ots beth mae pobl yn ei ddweud, dydy hunanofal ddim yn hunanol. Dw i wedi sylwi, pryd bynnag dw i’n cymryd hunanofal o ddifrif, mae’n cael effaith bositif iawn ar sut dw i’n teimlo ac yn ymddwyn.

Cafodd yr wybodaeth hon ei chyhoeddi ym mis Tachwedd 2023. Byddwn yn ei diwygio yn 2026.

Dyfyniadau gan bobl ifanc y buom yn siarad â nhw wrth gasglu’r wybodaeth hon sydd ar y dudalen hon. Maen nhw wedi rhoi eu caniatâd i ni ddefnyddio eu dyfyniadau yn ein gwybodaeth. Nid yw’r geiriau, y profiadau na’r farn yn y dyfyniadau yn gysylltiedig â’r bobl ifanc a ddangosir yn unrhyw un o’r ffotograffau rydyn ni’n eu defnyddio.

Mae cyfeiriadau ar gael ar gais. Os hoffet ti atgynhyrchu unrhyw ran o’r wybodaeth hon, cer i edrych ar ein tudalen ar ganiatadau a thrwyddedau.